Adriaan van Dis was boos, en terecht. Boos op de Kijkwijzer, de organisatie die bepaalt wat schadelijk is voor de kinderziel op tv. Ik ben trouwens bijna nog bozer dan hij over de afhandeling. Sukkels en censuur. Hypocrisie. Ja, dat allemaal, inderdaad.
Nu heb ik me voor mijn boek over mijn grootvader die inspecteur van politie was in Nederlands Indie de afgelopen drie jaar uitgebreid geïnformeerd, hier en in Indonesie, over de geschiedenis, maar ik ben toch keer op keer verbijsterd over wat Van Dis nu weer weet op te lepelen. Wist u dat na de ondertekening van de Onafhankelijkheidsverklaring van Indonesie ons land de Indonesiers tot in de jaren zeventig 600 miljoen heeft laten betalen? Voor de Indonesische nationalisaties van Nederlandse plantages en bedrijven. Uiteraard stond hier niet tegenover dat ons land reparatiekosten betaalde voor 350 jaar uitbuiting en twee koloniale oorlogen in de 20e eeuw. Het is maar een voorbeeld van de uitstekende productie van Van Dis. Mooie tv vond ik ook de verhalen van de Indonesische oud-strijders, graatmagere, lachgrage mannetjes, die hij laat vertellen over hoe zij tegen de Nederlanders aankeken. En de fietsen natuurlijk. Wie de serie nog niet heeft gevolgd, doen.
Maar wat is nu het geval? Zijn documentaire die elke zondagavond wordt uitgezonden, gaat zaterdag overdag in de herhaling. Dat vindt men blijkbaar de tijd dat kijkbuiskinderen aan dat scherm gekluisterd zitten (ik voor mij meen dat ze eerder tot diep in de nacht monsters uit elkaar laten spatten met hun games en daar overdag van moeten bijkomen, maar goed). Nu zijn sommige scenes laat ik zeggen erg realistisch. Schokkend zelfs, de beelden van een in foetushouding liggende verwaarloosde vrouw bijvoorbeeld in de laatste aflevering, waar Van Dis nota bene nog nieuws mee maakt in Indonesie zelf.
Maar waar de pijlen van de Kijkwijzer zich op richten waren scenes uit aflevering 6, waarin het Nederlandse aandeel in de Atjeh-oorlog werd nagespeeld. Deze beelden zouden niet zo fijn zijn voor onze kids.
Martelscenes, bloed uit neus, stompen, schoppen, volgens de Kijkwijzer past het allemaal niet in de kinderkoker. Nee, ze waren niet fijn. Ik heb ook even weggekeken. En me vervolgens weer laten informeren. Want daar gaat het hier om, de Atjeh-oorlogen, waarin Nederland stelselmatig dorpen leeghaalde en platbrandde, en de bewoners afslachtte. Het gaat hier om broodnodige info overdracht. Dit is educatieve en geen amusementsteevee.
Mijn grootvader, inspecteur van politie in het Indie van dertig jaar later, vocht weliswaar niet mee in Atjeh, maar sloeg wel opstanden neer. En hij zag er geen been in gevangenen te slaan. Dat was realiteit. Toen vroegen we ons ook niet af wat de mogelijke schade voor de Indonesische, laat staan kinderziel zou zijn. Er was dan ook sprake van total damage ‘n destruction die de hele Indonesische bevolking troffen.
Nu, ruim honderd jaar later, willen we nog steeds die werkelijkheid niet zien. Hypocriet, precies, Van Dis heeft groot gelijk. Maar ik ben ook nog niet over de reactie van de weldenkende VPRO zelf heen. De woordvoerder weigert de scenes te verdoezelen, heel moedig, en stelt uitdagend dat ze de boetes graag riskeert. Deze scenes eruit, dan gaat de boodschap, geschikt voor een groot publiek verloren. Tot zo ver: Chapeau VPRO.
Maar dan komt het: ‘Ach, welk kind houdt het vol een half uur naar Van Dis te kijken?’
Ik zeg: allemaal verplicht Van Dis in Indonesie kijken op schooltv. Dit is kennisoverdracht. Ook voor de VPRO trouwens. Die moet ook bijscholen. Jaar in jaar uit.
Helemaal mee eens Tineke. En het is een prachtige serie niet in de laatste plaats dankzij van Dis zelf. Hij vraagt soms beter door dan de gemiddelde journalist.. Ook voor die categorie is het een aanrader. Net als de Slag om Nederland van Teun van der Keuken. Dat zou verplichte kost op de journalistenopleidingen moeten worden. Het curieuze is dat toen ik daar met collega’s over sprak iedereen mij glazig aan keek. Ze dachten dat DSON een soort Wie is de mol was.