polder ontmoet de oost en de west

Eindelijk, dacht ik toen ik de opening van de Volkskrant las. Groot nationaal historisch onderzoek samen met Indonesie nodig naar geweld in Nederlands Indie 1945-1949. Directe aanleiding zijn de recente rechtszaken die de Nederlandse aansprakelijk stelden voor de oorlogsmisdrijven begaan in Indonesie na 1946. De historici van oa het NIOD en het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, die met het voorstel komen vinden dat eens en voor al duidelijkheid verschaft moet worden over de aard en achtergronden van het geweld. Ons koloniaal verleden blijft ons achtervolgen. Dan nu maar met de billen bloot, hebben ze gedacht. En dan de Indonesiers ook maar, die door veteranen en overlevenden uit de Jappenkampen zijn beticht van gruwelijkheden. Daarin ben ik het niet helemaal eens met de heren/dame. En: onderzoek naar de ‘politionele acties’ kunnen alleen maar het begin zijn Nederlandse soulsearching naar het 350-jaar durend koloniale verleden.

Te lang heeft ons land geprobeerd ‘Indie’ onder tapijten te vegen. Excessennota’s verdwenen in laden zoals de filmpjes van Dutchbat in de vuilnisbak. Bestuursambtenaren en veteranen hielden uit nationale trots onderzoek tegen. En overlevers uit de kampen stelden de gruwelijkheden die de Indonesische jongeren aanrichtten tegen verzwakte vrouwen en kinderen aan de kaak als een misdaad die drie en een halve eeuw kolonialisme uitwiste. En toch blijft de Indie wond maar etteren, we krijgen m niet genezen.

De historici willen hun onderzoek al beginnen voor de eufemistische genoemde politionele acties, dus al in 1945, met de Bersiap periode. Ik vind het goed dat ook daarover de onderste steen boven komt. Met de kanttekening dat het grootschalig oorlogsgeweld van Nederland door de Staat was geïnitieerd. En de Bersiap door opstandelingen, die niet de steun genoten van hun Indonesische autoriteiten. Toch is het voor nabestaanden van de Bersiap-moorden van belang te weten om hoeveel daders en slachtoffers het ging en wat de achtergronden ervan waren. Zeker als het vergeleken wordt met het Nederlandse oorlogsgeweld.

Pas daarna kunnen morele vragen aan de orde worden gesteld. Al zeggen de historici voorzichtig dat het hen daar niet om te doen is, uiteindelijk gaat het om wie verantwoordelijk kan worden gehouden voor wat voor soort geweld. En zullen we ons nu eens een keer niet meteen af gaan vragen wat verdere schadeclaims ons gaan kosten?

Als na vele jaren duidelijkheid is over Neerlands rol in het geweld, hoop ik van ganser harte dat we ons ook buigen over de gehele 350 jaar koloniale ellende. Wat mij betreft is het grote nationale onderzoek 1945-1949 maar het laatste hoofdstuk daaruit. Want laten we niet vergeten, de aantallen slachtoffers die ons land gemaakt heeft door uitbuiting, onderdrukking en neerslaan van opstanden, is over die hele periode nog vele malen groter dan de naar schatting tussen de 100.000 en 200.000 door ons gemaakte slachtoffers na 1946. En ook dat weet niemand precies.

Wie het verleden niet kent, kan zo weer in dezelfde fouten vervallen. Zou zo maar iets te maken kunnen hebben met superioriteitsgevoelens.