– Speech voor Delftse studenten en Studium Generale, debat over vrijheid van meningsuiting, met Ebru Umar – 4 maart 2015 –
Net als met het debat met Paul Scheffer in Zwolle, had de vereniging een poster voorgesteld met Charlie Hebdo cartoons, maar wijselijk veranderd in een neutrale. Mijn verhaaltje ondersteunt dat standpunt. Weglopen was dus niet nodig.
De democratie is in recessie, schreef NYT columnist Thomas Friedman onlangs. Er is een neergang in democratische activiteiten, er is corruptie, vriendjespolitiek en bevoordeling van machthebbers, en het maatschappelijk debat over onderwerpen die ons allen aangaan is totaal vastgelopen. Last but not least, het aantal democratieën in de wereld is teruggelopen. Na terroristische aanslagen van fanatieke moslims, regeert de angst, binnen de democratieën, maar ook tussen landen onderling.
De War on Terror heeft inlichtingendiensten steeds meer toegang gegeven tot privacy data. Diezelfde campagne heeft er ook voor gezorgd dat een meerderheid recht tegenover een minderheid is komen te staan. Daardoor is onze samenleving zich meer bewust geworden van de kostbaarheid van onze vrijheid en daarom benadrukken we te pas en te onpas ons recht op vrijheid van meningsuiting.
Maar daarin zijn we doorgeslagen, aantoonbaar zelfs bijvoorbeeld, met de introductie van het recht op kwetsen. Een leuk verzonnen filosofietje, die je in geen enkele Mensenrechtenhandvest zult terugvinden.
Hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen zei onlangs dat het kenmerk van democratie is om samen te leven met gelijken, die vaak meningen hebben die we verafschuwen. Fundamentalisme is geoorloofd in een democratie, gebruik van geweld niet. Tolerantie is het accepteren van een meningen die haaks op de jouwe staan. Democratische regels zouden niet nodig zijn als iedereen hetzelfde dacht.
Je zou kunnen concluderen dat iemand dan ook de Charlie Hebdo aanslagen moet accepteren. Maar Frissen zegt hier dat een ander fundament van de democratie is om minderheden te beschermen. Hij gaat zelfs zover dat bescherming van minderheden voor de macht van de meerderheid gaat. Vrijheid van meningsuiting is niet absoluut, het eindigt waar het anderen kwetst.
Je kunt het teruglezen in het VN Handvest voor de Mensenrechten, artikel 29:
In the exercise of his rights and freedoms, everyone shall be subject only to such limitations as are determined by law solely for the purpose of securing due recognition and respect for the rights and freedoms of others and of meeting the just requirements of morality, public order and the general welfare in a democratic society.
De Joods-Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig die in 1942 zelfmoord pleegde omdat hij niet meer vrij kon zijn, schreef in zijn prachtige De Wereld van Gisteren, Herinneringen van een Europeaan, dat mensen in zijn tijd zich niet meer konden voorstellen wat de waarden van zijn ouders waren. Een periode namelijk waarin tolerantie en verzoening kenmerken waren van de democratie. Het was een tijd waarin een jood zowel joods als Duitser kon zijn. Ik denk aan nu, een tijd waarin een moslim voortdurend op zijn geloof wordt beoordeeld en niet niet zozeer als gelijk burger. Voortdurend moet hij zijn loyaliteit bevestigen aan de meerderheid die hem wantrouwt.
Ik moet dus Thomas Friedman corrigeren, democratie is niet in recessie, maar in gevaar. Laten we ophouden met het illusoire recht op kwetsen te eisen. Dit werkt juist tegen de democratie: het zet alleen maar een groep apart, het zet verschillende groepen tegen elkaar op en zaagt aan de fundamenten van democratie. Laten we ons inzetten om democratische waarden als vrijheid, gelijkheid en broederschap opnieuw invulling te geven. Datgene wat ons bindt, in plaats van scheidt. Pathetisch? Als je dat vindt toont het meer onze cynische houding over democratische waarden. Het zijn bovendien de termen die we het meeste lezen in het handvest van de mensenrechten.
Laten we het gebouw stutten. Laten we weer leren om samen te leven.
Bijvoorbeeld door je aan te sluiten bij het Comite van Waakzaamheid.
In de Delftse studentenkrant Delta verscheen dit verslag over het debat.