(Gepubliceerd in Trouw 30 maart 2020, met Esseline van de Sande)
Er gebeuren nu dingen die niemand voor mogelijk had gehouden. Blijf thuis, houd 1,5 meter afstand, in ieders belang maar vooral in het belang van de zwakkeren. Alleen hoe ‘thuis’ ben je en houd je afstand als je moet schuilen, of noodgedwongen in vluchtelingenkamp Moria verblijft?
Niet zo lang geleden, al lijkt het een vorig leven, ging een filmpje de wereld over van een Syrische vader die zijn dochtertje wilde beschermen tegen angst voor bombardementen en haar bij elke inslag leerde lachen om wat hij vertelde dat vuurwerk was. Door de coronacrisis kunnen we de vader en zijn zorg pas goed doorgronden. Vluchtelingen leven in onmenselijke omstandigheden. Nu we zelf voelen wat het betekent om opgesloten te zitten is het wellicht makkelijker om ons in de ander te verplaatsen. De vluchtelingen zitten al jaren in een lockdown, opgesloten in een politiek doolhof. Is dat onze zorg?
Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog voelt ook de Nederlander weer wat rauwe angst voor zijn existentie is en de overlevingsmodus, die ermee gepaard gaat. Emoties waar zovelen in het Midden-Oosten, vluchtelingen, dagelijks mee te maken hebben.
Zelfs tijdens eerdere crises die zich uitten in hamsteren, de Suezcrisis in 1956, de Cuba-crisis in 1962 en de oliecrisis van 1973, heeft de Nederlander zich niet zo kwetsbaar gevoeld. Ineens is de maakbaarheid van het leven, de illusie die regeert in de laatste decennia waarin het liberalisme wortel schoot, gekenmerkt door welvaart, ontkerkelijking en groeiend individualisme, als een kaartenhuis in elkaar gezakt. Angst maakt, tenminste na erkenning, kwetsbaar en vraagt om hulp en bescherming. Waarden als zorg en solidariteit blijken nu urgent in landen in nood.
Op de Griekse eilanden zitten 42.000 vrouwen, mannen en kinderen gevangen en op elkaar gepakt. De corona-uitbraak vormt zowel voor hen als voor de Europeanen een groot gevaar. Eerder deze maand riepen Stichting Vluchteling, VluchtelingenWerk Nederland en Defence for Children op om tenminste vijfhonderd kinderen op te nemen. Gemeenten als Leiden, Amsterdam, Groningen en Middelburg gaven aan een bijdrage te willen leveren aan het lenigen van het leed van Lesbos.
De regering beloofde Griekenland een deel van de vluchtelingen op te nemen. Belofte maakt schuld. De bittere realiteit is dat de mensen al jaren vastzitten in deplorabele omstandigheden en onze regering geen thuis geeft. Dat we deze afspraak nakomen is van groot belang voor de Europese stabiliteit, het fundament van solidariteit. Niet alleen in Nederlands verband geldt: we doen het samen.
Humanitaire rampen komen voort uit gestapelde problemen zoals oorlog, economische en klimaatproblematiek waardoor mensen op de vlucht slaan en terecht komen in slechte leefomstandigheden. Epidemieën gedijen daar goed. Beatrice de Graaf onderzocht grote uitbraken van ziekten in de negentiende eeuw en verklaart die mede door dat stapeleffect. Pak je oude problemen niet aan, dan verergeren de actuele.
De Nederlandse regering weet in tijden van crisis binnenslands leiderschap te tonen. Nu we allen er weer van doordrongen zijn wat angst om het vege lijf inhoudt, en wat solidariteit betekent, kan ons land het momentum gebruiken om ook in Europees verband een impuls te geven aan samenwerking.
Rond de coronacrisis zien we oplossingen die voorheen ondenkbaar waren Geld voor kwetsbare zzp’ers. Sporthallen, moskeeën en hotels transformeren tot ziekenhuizen. Laten we nu ook zo naar Lesbos kijken. Laten we stilliggende cruiseschepen inzetten voor de Griekse kust zodat we mensen de verzorging geven die ze nodig hebben om overslag van de epidemie te voorkomen. Het gebeurde al eerder, in 2015 met vluchtelingen op Kos. Een rekensom is gauw gemaakt. 27 lidstaten en 42.000 mensen. Dat betekent: zo’n 1500 mensen per lidstaat. Solidariteit is het medicijn.