Schaf verjaringsclausule Nederlands Indie af

rawagedeh.2-2Wel of geen excuses inzake Nederlandse oorlogsmisdaden begaan in Indonesie tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog (so called ‘politionele acties’)? Dat is de kwestie. En deze gaat tot november spelen als premier Rutte een staatsbezoek brengt aan onze voormalige kolonie. De VVD gaf er gisteren het startsein voor in de NRC met een duidelijk njet: ‘Anders gaat de doos van Pandora open’, zei parlementslid Han ten Broeke. Ik neem aan dat koopmantraditie getrouw de liberalen daarmee bedoelen dat de partij geen zin heeft in schadeclaims. Deze typisch kneuterig Nederlandse bekrompenheid verhindert mij mee te gaan in deze discussie en ik stel daarom een andere voor: dat Nederland de verjaring van misdaden begaan vlak na WOII in voormalig Nederlands-Indie nietig verklaart.

Behalve die onduidelijke Pandora-doos voert de VVD nog een argument aan om geen excuses aan te bieden: uit respect voor de ‘emoties van de veteranen’. Daar valt aan te tornen, het zijn juist de laatste tijd veteranen en hun nabestaanden die last van hun geweten kregen en daarover willen spreken (zie Harrie Nouwen). Verder staan de tweede en derde generatie Indiegangers nu open voor het openbaar maken van de feiten. Ik behoor ook tot die groep en schaam mij diep niet alleen voor 350 kolonisatie, maar ook voor de naar schatting 150.000 Indonesische doden door Nederlandse hand in de jaren 1946-1949. En om het nog erger te maken: het loodzware zwijgen en wegpoetsen van de feiten.

Oud-ambassadeur Nikolaos van Dam stelde dat gisteren in de NRC haarscherp vast: Nederland hanteert dubbele standaarden als het over oorlogsmisdaden gaat en daarmee gepaard gaande excuses. Japan en Duitsland dienden te boeten voor hun daden, maar wij weigeren zelf verantwoordelijkheid te nemen voor onze eigen fouten. Dat is laf, ik kan het niet anders zien en genant.

Al kunnen we het wel als het WOII in eigen land aangaat: Amsterdam kondigde een paar maanden geleden aan nabestaanden van joden te compenseren vanwege het innen van achterstallige belastingbetalingen tijdens de oorlogsjaren. Ook een zaak om schaamrood van op de kaken te krijgen. Vreemd genoeg lukt het Nederland hier wel de bekende ‘coulance’ formule van stal te halen als het gaat over verjaring van oorlogsmisdaden. Waarom dan niet in Indonesie?

Intussen hebben de rechtszaken over oorlogsmisdaden begaan in Rawagede en Zuid-Sulawesi een precedent geschapen: het argument van de staat van verjaring hieromtrent werd ingetrokken. Ik roep historici, journalisten en juristen dan ook op in de toekomst samen te werken om de onderste steen boven te krijgen over de jaren 1946-1949. Allereerst is het zaak de kwestie na te trekken van oorlogsmisdaden begaan op Sumatra die Harrie Nouwen onlangs in de NRC onthulde. Ook hier werd meteen te gemakkelijk geroepen dat de zaak verjaard is.

In de ideale situatie zou Mark Rutte, collega historicus en kind van een oud-koloniaal, naar Indonesie moeten gaan met die boodschap: hetgeen wij jullie volk in het verleden hebben aangedaan was in strijd met alle oorlogs- en mensenrechten. In het belang van onze geschiedschrijving, in het belang van het Indonesische volk, is grondig onderzoek nodig om alsnog recht te doen. De verjaringsformule is lafhartig en staat dat in de weg. Hef hem op.

Ik geef toe: ik ben een idealist. Maar anders komen we nergens. En nog iets: als we het toch hebben over twee maten: hadden de Indonesiers in 1946 de luxe zich af te vragen welke doos van Pandora de Nederlanders voor hen openden?