(Dit is de lange versie van het artikel dat op 18 november in de Volkskrant verscheen) en Het Grote Midden Oosten Platform gezamenlijk heeft geschreven, met Shervin Nekuee, Carl Stellweg, Nesar Moshtaq, Esseline van de Sande, Sylva van Rosse, Omar Dweik, Lambrecht Wessels, Vanessa Lambrecht, Nicolien Zuijdgeest, Ummaya Abu Hanna, Taghreed al Khodary, Fairuz Ben Salah, Rob van Helvoort , Marc Guillet, Joshka Wessels).
Of One Essence is the Human Race,
Thusly has Creation put the Base.
One Limb impacted is sufficient,
For all Others to feel the Mace
Dit is een gedicht van dertiende -eeuwse Perzische moslim mysticus Saadi, aangebracht op de ontvangsthal van het gebouw van de VN in New York. De islamofascisten die dood en verderf hebben gezaaid in de hoofdstad van Frankrijk hadden er geen notie van. Noch zijn ze bekend met de zegeningen van vrijheid, gelijkheid en broederschap, anders hadden ze de geboortestad van de moderne democratie niet willen bezoedelen met hun misdaden.
De vraag is nu hoe de machtige en welvarende westerse democratieën op deze misdaden behoren te reageren. Veertien jaar geleden werd het Westen op 9/11 met dezelfde dringende vraag geconfronteerd. Het antwoord was toen “de beuk erin” en “you are either with us or against us”. Het wordt tijd in te zien dat mede door deze strategie, met 2 miljoen doden, gewonden, vluchtelingen en ontheemden tot gevolg, we een nog gevaarlijker gedrocht dan Al Qaida over onszelf hebben afgeroepen. En dat de ideologie hiervan niet is uitgeroeid, maar zich juist heeft verspreid.
Dat monster noemt zichzelf de Islamitische Staat. Het is een teken van een ernstig tekort aan heldere politieke ideeën, van een leiderschapscrisis en van een machtsvacuüm in het Midden-Oosten en Noord-Afrika zelf, dat een dergelijke kwaadaardige versie van politieke islam door zo’n bloeddorstige bende er vaste voet aan de grond heeft gekregen en ons hier kan bestoken. Het westen is dus niet de rechtstreekse oorzaak van ISIS en zal dus ook nooit en nimmer in zijn eentje de remedie daartegen kunnen zijn.
Maar het westen is wel machtig en bij machte, om gesteund door zijn politieke idealen over liberale democratie succesvolle coalities te smeden tegen ISIS. Een coalitie die bestaat uit de eigen diverse populatie met zijn moslims hier, én uit de volkeren in het Midden Oosten. Want ook zij, dat is onze stellige mening – een mening geënt op jarenlange ervaring in dat gebied – verlangen naar een democratische rechtstaat. Moderne democratie heeft in Parijs, de bruidsstad van Europa, het licht gezien, maar waarom zou ze geen universele aspiraties belichamen?. Dat verlangen is de grootste bindende kracht die het Westen nog onbenut heeft gelaten in het smeden van een werkelijke “coalition of the willing”, die haaks staat op de macho-aanpak a la George W. Bush.
In zijn keuze van partners in het Midden-Oosten kwam het westen traditiegetrouw altijd uit bij dictators, en niet bij de volkeren. Te laat heeft het erkend hoe wreed Saddam Hussein, Khadaffi en Assad waren. De bombardementen en invallen in hun landen waren een voedingsbodem voor IS. En alsof het westen niets heeft geleerd, kiest het weer hetzelfde soort machthebbers als vrienden, zoals de Egyptische leider al Sisi, die wapens van ons krijgt, met name van Frankrijk. Of het Saoedische koningshuis, dat met ons oliegeld wahabitische haat zaait onder moslimjongeren wereldwijd.
Het is de hoogste tijd dat westerse regeringen zich bewust worden van hoe het in eigen huis, maar ook buiten de grenzen, anders kan. De politiek van bombardementen heeft gefaald. Het is de hoogste tijd dat wij niet meer investeren in die dictaturen, maar in zelfontplooiing en emancipatie van een nieuwe generatie, opdat zij toekomstperspectieven krijgt.
We wijzen er ook op dat het wij-zij denken in de westerse publieke opinie en media onze samenleving ontwricht en dat de westerse regeringen te weinig hebben gedaan om dat beeld te nuanceren. Door elke moslim als potentiële extremist af te schilderen bedien je je van dezelfde strategie als de terroristen, je valt namelijk onschuldigen aan. In die zin verdienen moslim-bashers en moslim-extremisten elkaar, en wat erger is: ze zijn volgens de Franse islamkenner Olivier Roy “de enige twee in het huidige debat die met elkaar spreken.”
Het getuigt niet van intellectuele lafheid om het huidige islamitische extremisme niet toe te schrijven aan een wezenlijke gewelddadigheid van de islam. Het getuigt van intellectuele luiheid om dat wel te doen. Wij, als burgers die met één been in het westen en één been in het Midden-Oosten staan, stellen het volgende voor: Laten westerse overheden programma’s opzetten om kennis te verspreiden over het Midden-Oosten en islam, op school, onder beleidsmakers, docenten. Zorg dat jongeren van het Morgenland en Avondland elkaar ontmoeten en ondernemingen op touw gaan zetten.
Van eminent belang is te begrijpen waarom “een groot deel van de wereld ‘ons’ haat”, zoals de Nederlandse terreur-expert Knoope schrijft. Deze haat is niet irrationeel, niet in de eerste plaats cultureel en religieus, maar politiek en historisch bepaald. IS heeft zich vaak bediend van het akkoord van Sykes/Picot om haar daden te rechtvaardigen. Alle Arabieren weten waar dit over gaat, maar in het westen bijna niemand. Die kloof moet gedicht. Niet bij wijze van Westerse boetedoening, maar omdat je dan ten minste weet waarover de ander het heeft.
Daarnaast zou het de wereld veel pijn, moeite, geld en grondstoffen besparen als het westen investeert in de economieën en de civil society van Noord-Afrika en het Midden-Oosten. De meerderheid van de burgers is onder 25 jaar en heeft geen perspectief. We stellen een Malta-conferentie voor, maar dan in het groot, met een MENA Marshallplan. Ga daarbij, in plaats van met heersers, banden aan met ondernemingen, burgerorganisaties, vrouwengroepen, coöperaties.
Investeer in en intensiveer ook de krachten van vluchtelingen in Europa. Zij zijn het bewijs dat mensen uit het Midden-Oosten onze wereld prefereren boven die van IS en Assad. Zij vormen een enorme macht tegen IS: wij hebben dezelfde vijand. En als wij ons humaan opstellen is dat de beste propaganda tegen IS. Zorg dat zij deel uitmaken van onze samenleving. Uitsluiting creëert radicalisering.
Morgenland en Avondland zijn verbonden, te lang heeft het westen daar de ogen voor gesloten. Het wordt tijd toe te geven dat we samen kunnen leren van Perzische poëzie.