Terug van een internet/tv-loze vakantie in Scandinavie of all places stort ik me op de stapel oude Nederlandse kranten die me op me wacht. Komkommertijd is zóóó 2010 kan ik alleen maar constateren. Van de ene kommer val ik in de andere kwel, Amy – waarom ging ze niet naar rehab verdomme, Noorwegen, wereldwijde economische crisis. Ter nagedachtenis maar een ceedeetje van haar sterfelijkheid trotserende muziek opgezet en de deprimerende stapel aan de kant.
Maar het bloed kruipt nu eenmaal waar het niet gaan kan en de volgende dag lees ik alweer de commentaren over de vermeende invloed van Wilders op Breivik. Mooi stuk van Bas Heijne in de NRC. Maar ik ben het niet met hem eens.
Vooruitlopend op het Kamerdebat dat Tofik Dibi heeft aangevraagd over Noorwegen en Nederland, lijkt het me een open deur dat Wilders geen schuld heeft aan het bloedbad. En natuurlijk moet elke politicus zich bewust zijn van de gevolgen van het verspreiden van zijn gedachtengoed. Maar ik vind het veel te gemakkelijk en oppervlakkig van de oppositie en opiniemakers om nu alle pijlen op Wilders te richten. Oslo is veel groter dan onze Nederlandse problemen, het gaat hier om extreem-rechts in Europa dat zich heeft ontmaskerd. Tot nu toe is de houding van rechts tot links geweest dat de ultranationalistische, xenofobe en anti-islam ideeen niet al te serieus genomen moeten worden. N beetje kwajongensstreken. Wat onvolwassen rumoer, zelfs in onze parlementen. En vooral dat het hoort bij de traditie van vrijheid van meningsuiting en democratie die dergelijke ideologieën bestaansrecht geven. Negeren en incorpereren leek de algemene strategie.
Nu extreem-rechts zijn onschuld heeft verloren, moeten onze maatschappijen de schellen van de ogen vallen. Het gewoon-negeren-gaat-vanzelf-voorbij kan dus niet meer. Tot nu toe zijn we de confrontatie met onszelf gemakshalve uit de weg gegaan. En daarom vind ik dat onze hele westerse maatschappij schuld heeft aan de opkomst, ontwikkeling en verspreiding van extreem-rechts.
Vanzelf zal het extreem-rechts niet meer oplossen. In tegendeel, met de ineenstortende westerse economieen, de opkomende Aziatische beschaving, en mogelijk de Arabische maatschappijen die voor een wedergeboorte staan, komt onze cultuur verder in het nauw. En we weten uit het verleden dat crises, het verlies van banen en armoede leiden tot fascisme en racisme.
Daarom is het nu vooral aan liberaal rechts als links om de gevaren aan de kaak te stellen van extreem-rechts gedachtengoed, die veel verder gaan dan alleen de persoon Wilders. De echo van deze ideeen heeft zich al lang genesteld binnen de meeste politieke partijen. Het westerse misplaatste gevoel van sociaal-economische-culturele-religieuze superioriteit vind je in het hele spectrum. Net als de frustratie uit onmacht om het niet waar te kunnen maken die ermee gepaard gaat. De keerzijde, het Europese gebrek aan sociale, culturele en religieuze tolerantie is fundamenteel en al jaren algemeen aanwezig. Om het alleen toe te spitsen tot Breivik is simpel. Dat pleit onszelf helemaal vrij.
Soul searching het antwoord. We moeten fundamentele vragen gaan stellen en de confrontatie aangaan met nationalisme, met intolerantie vooral. We moeten durven stellen dat er in onze democratie geen plaats is voor xenofobie en het zich afzetten tegen een bepaalde groep.
Wat zijn de consequenties voor onze natie of andere landen als ze zich uit Europees verband terugtrekken en ieder zijn eigen niche bouwt? Leg maar eens uit. Wat betekent het als Verhagen het heeft over ‘buitenlanders’, Nederlanders van een andere afkomst dan de Limburgers? Vertel maar wat je precies bedoelt. Hoe sluiten we Europa de grenzen voor niet-westerse immigranten: door hun etnische achtergrond, hun kleur ogen te selecteren? Laat maar eens zien hoe dat in de praktijk moet worden gebracht. Wat betekenen oppervlakkig genomen besluiten over de vrijheid van religie, burqa’ a-verbod, verbod van het dragen van hoofddoekjes naar school, of het einde aan ritueel slachten voor religieuze tolerantie? Wordt er wel verder gekeken dan de dag van vandaag?
Er rust een zware taak op onze maatschappij.
Bring back those cucumbers.