(gepubliceerd in De Kanttekening, 30 maart 2021)
Nederland heeft weer een heerlijke afzetmarkt voor moslimaversie opgesnord. In de media wordt Gül erom geroemd dat ze moslims ‘een spiegel’ voorhoudt. Grotere apekool bestaat niet. Haar boek is door NRC – godbetert – zelfs vergeleken met het excellente pamflet J’Accuse van Emile Zola. Zola schreef naar aanleiding van de Dreyfus affaire in 1898 zijn beroemde J’Accuse over institutioneel antisemitisme, dat begint met de verheven woorden gericht aan de president van de Republiek: ‘Staat u mij toe, (…) zorgen te hebben over uw rechtvaardige luister en u te zeggen dat uw ster, tot op heden zo gelukkig, bedreigd wordt door de schandelijkste en meest onuitwisbare bezoedeling?’
De eerste passages in Lale Güls boek beschrijven de vetkwabben en vieze stank van Oma. Dat niveau. En zinnen als ‘weer een andere vent met snor en weer een andere griet met een hoofddoek’ gaan door voor kritiek op de streng Turks islamitische gemeenschap. De NRC recensente vond deze erg origineel en geestig. Zola zou zich omdraaien in zijn graf. En Reve of Wolkers in één adem noemen is een belediging voor de schone letteren.
Voor velen in Nederland komt dit kijkje in de vieze islamitische keuken als een geschenk uit de hemel. Niet alleen voor rechts, ook voor atheïstisch links. Voor een ander moslimgeluid bestaat maar bar weinige ruimte. Literatuurwetenschapster Warda al Kaddouri (De Groene Amsterdammer) die het boek inhoudelijk zou bespreken (en besloot om er nu vanaf te zien) en dit document om ‘te janken’ vond, werd in de social media en door Gül zelf afgebrand. Gaan we al Gül nu ook op het schild hijsen als soldaat van het vrije woord? Een gematigde imam als Elforkani die het steunpamflet wilde ondertekenen, werd door de initiatiefnemers geweerd omdat hij in het verleden ‘salafistisch’ zou zijn geweest. En dan maar roepen dat zo weinig moslims van zich laten horen. Hun stem moet natuurlijk wel de gangbare Nederlandse zijn.
Güls werk bevestigt de vele vooroordelen die leven over islam en de Nederlandse moslimgemeenschap. In het boek struikel je over het ene cliché na het andere. Helaas ontbreekt het in Nederland nog altijd aan de wil echt open te staan voor een andere cultuur en religie. Dat Güls culturele geval bepaald niet representatief is voor alle soennieten heeft ze inmiddels zelf ook al toegegeven. Alleen veel te laat, het kwaad is al geschied en de royalty’s zijn al geïnd. Talkshows en redacties zijn overigens niet zo geïnteresseerd in dergelijke nuances.
Roep in Nederlandse literatuur poep, pies, kak, en neuken tegen moslims, en je wordt omarmd. Kwaliteit is dan volledig ondergeschikt aan commercieel succes en sensatie. Waar waren de supporters van Gül al die jaren om actie te voeren in solidariteit met onderdrukte moslimvrouwen? Hoe geloofwaardig ben je dan om vervolgens krokodillentranen te plengen over haar beveiliging?
In de NRC geeft Gül voor het eerst toe dat het boek volledige autobiografisch is. ‘Een hele roman verzinnen zou ik niet kunnen.’ Nee, want dat vergt wel enige vakmanschap. Dat zowel de uitgever als Gül zich bewust waren van de gevolgen van de publicatie, blijkt wel uit de verantwoording: ‘Overeenkomsten met bestaande personen of gebeurtenissen zijn geen toeval, behalve als het gedoe oplevert.’
Natuurlijk zijn bedreigingen onacceptabel. Natuurlijk is het vreselijk als je je ouderlijk moet ontvluchten en onderduiken. Maar laten we wel wezen: deze opgeklopte kwestie houdt naast een kleine groep conservatieve moslims in ons land die jonge vrouwen inderdaad van hun vrijheid beroven, vooral Nederland een spiegel voor. En wel in de zin dat deze jonge boze vrouw tegen zichzelf beschermd had moeten worden en niet als een stormram door een witte sensatie-uitgeverij, redacties en lezers gebruikt tegen een puberale karikatuur van een islamitische samenleving.
Met goede boeken zijn werelden te winnen. Want literatuur kan blikken verruimen, horizonten verbreden en sociaal onrecht, zoals Zola liet zien, aan de kaak stellen en beëindigen. Fifteen-minutes-of-fame-lectuur levert behalve een kaskraker alleen maar verliezers op.