In 1965 speelde Elvis Presley met keffiyah in de film Harum Scarum een Arabische sjeik, in een harem met prachtige dames, tegen een decor van een olierijkdom. Hoewel Elvis er puik uitzag en leuke liedjes zong, sabelden recensenten de film neer. Op de verkeerde momenten grappig, maar meestal te serieus. Een slecht Arabisch-Amerikaans huwelijk. Maar wat de film vooral laat zien is de Amerikaanse kijk op de Arabische wereld.
In het pas verschenen boek Van Harem tot Fitna geven Tilburgse theologen Marcel Poorthuis en Theo Samelink een historisch overzicht van Nederlandse beeldvorming ten op zichte van de islam tussen 1848-2010.
Niet alleen moslims ontwikkelen hun kijk op hun godsdienst, maar het westen even zeer, ook op de islam. Onder invloed van de kruistochten is islam lange tijd een ‘ketterse religie’ geweest. Maar in de 18e en 19e eeuw keken we in het kielzog van de Napoleontische veroveringstochten heel anders tegen de Arabische wereld aan. Franse schrijvers en schilders als Flaubert en Degas gingen die romantisch oriëntalistisch verbeelden, in de exotisch-erotische sfeer van de sprookjes van 1001-nacht. Tegelijkertijd creeerde het kolonialisme een minderwaardig beeld van Arabieren.
In de open jaren zestig, zeventig vonden de meeste Nederlanders de komst van veel (islamitische) gastarbeiders best: door economische noodzaak, tolerantie, én onverschilligheid werden de fundamenten van de multiculti samenleving gelegd.
Geen woorden hier over hoe daar nu over wordt gedacht. Maar het is niet alleen het populisme dat de aanval op de islam heeft geopend, juist de afkeer en intolerantie ten opzichte van de islam in linkse kringen is opvallend, schreef ik al eerder op mijn blog.
Poorthuis verklaart het zo:
‘Intussen is Nederland sterk veranderd en van christelijk tot sterk geseculariseerd geworden. Je zou verwachten dat daarmee het negatieve beeld van de islam wat kan worden bijgesteld, maar niets is minder waar. Juist vanaf de zeventiger jaren is er in de kerken in Nederland een veel positievere benadering van de islam ontstaan: de moslim als Abrahamitische gelovige, die samen met joden en christenen de ene ware God aanbidt. Het lijkt er echter op dat deze ‘lente’ op zijn retour is. Dat komt vooral door de ontkerkelijking. Het begrip voor wat religie is holt zo hard achteruit dat in naam van redelijkheid en tolerantie steeds minder wordt toegestaan.’ (Brabants Dagblad)
Laten we hopen dat van Harem tot Fitna bijdraagt aan het relativeren van oververhitte gemoederen. En ik zeg: laat het weer lente worden en doe mij en Elvis dan maar een hoofddoek.