Mening versus geloof

De fundamentele discussie die ik volg op facebook en alle reacties die ik kreeg in Trouw naar aanleiding van mijn stuk over weigerambtenaar en intolerantie ten opzichte van geloof, spitsen zich nu toe op de vraag of geloof/religie wat anders is dan een mening. Voor mensen die niet geloven, staan ze gelijk en daarom moeten gelovigen hun eventuele gewetensbezwaren opzij kunnen zetten. Een van de reacties die mij troffen, kwam van een man die schreef dat hij homo en christen is en meer aangesproken wordt op zijn christen zijn dan op zijn homoseksualiteit.

En Elma Drayer stelt in haar stuk dat het haar een ‘raadsel’ is wat de weigerambtenaar nu toch zo dwars zit, maar doet meteen geen enkele poging om ook maar een ietsie pietsie in zijn schoenen te gaan staan.

Ik zou hier graag mensen aan het woord willen laten om te vertellen wat geloof voor hen betekent en waarom ze daar niet zo makkelijk overheen kunnen stappen als een politieke voorkeur voor een partij bijvoorbeeld.

Wie A zegt moet ook B zeggen, ik heb geprovoceerd, dus hierbij doe ik zelf een poging, al weet ik dat er anderen zijn die dat beter kunnen uitleggen. Het is natuurlijk typerend voor een geseculariseerde samenleving dat we moeten zoeken naar wat precies de betekenis is van geloof. Ik heb wel gezien in de zeven jaar dat ik op de West Bank woonde bij zowel christelijke als islamitische Palestijnen wat een enorme impact geloof of religie heeft. Geloof is een heel erg persoonlijke zaak die zich niet laat uitleggen, maar ik denk juist dat godsdienst bij uitstek ook een collectieve betekenis heeft.

Een reactie op mijn stuk in Trouw frappeerde mij, een vrouw schreef dat ‘geloof is aan levenswetten’ voldoen. Het is een algehele levensinstelling, die wordt bepaald door voorschriften, traditie, gemeenschap en opvoeding en veel verder gaat dan een opvatting van een individu.

Daar zit hem volgens mij ook de ergernis van links, die voor superautonomie van het individu kiest; staat voor zelfontplooiing en de maakbaarheid ervan. Daarmee wordt de individuele autonomie tot een nieuw geloof en no-go area. (ook een voorbeeld uit Trouw: D’66-er Boris van der Ham vindt dat de overheid er alleen maar is om de autonomie van het individu, als het moet tegen de groep, te dienen). Religie daarentegen wordt het liefst overboord gegooid want het is maar hinderlijk, omdat het opofferingsgezindheid vergt van een persoon. En veel mensen zien alleen de negatieve kanten (zie oorlog in Midden-Oosten, zie vrouwenonderdrukking, zie elkaar naar het leven staan van joden/moslims in Palestina/Israel)

Als je het over die levenswetten hebt, dat betekent dat je je ook schikt naar zaken die door dat collectief zijn ingesteld en die de jouwe zijn, jouw overtuiging zijn geworden. Vandaar dat er gewetensnood optreedt als je niet volgens die wetten handelt, niet alleen ten opzichte van jezelf, maar ook ten opzichte van die anderen. Daar valt minder mee te sjoemelen dan een mening, die je morgen weer kunt bijstellen.

Verder kan je zeggen dat godsdienst veel ellende teweeg brengt, maar ik heb juist ook enorme waardering gekregen voor de troost en kracht die mensen er in vinden en vooral de samenbindende elementen en gevoel van saamhorigheid. Mensen daar zijn veel minder hedonistisch, minder egoistisch, denken meer na over hogere zaken des levens ahum, zijn ook erg zorgzaam voor elkaar. Dat me het meest frappeerde bij pubers, die veel volwassener zijn en verantwoordelijkheidgevoel hebben voor hun familieleden dan westerse pubers. Natuurlijk was het niet het walhalla, maar er is ook veel goeds.

En dat wil ik niet aanmerken als ouderwets, traditioneel, passe, middeleeuws, niet meer van deze tijd. Juist onze individualistische samenleving snakt naar gemeenschappelijke waarden, solidariteit en saamhorigheid en we lijken die maar niet te vinden. Amen.