Voortschrijdend inzicht zei Jeroen Pauw meer dan dat hij het vroeg tijdens de uitzending over Breivik, PVV, Arabie en godsdienst in Nederland. Hij doelde er mee op het tanend aantal gelovigen in ons land, de teruglopende kerkgang enz. En de vragende opmerking was bestemd voor de arme, moedige en gelovige Thijs van den Brink die net een boek heeft gepubliceerd over mensen die niet meer geloven.
Het zijn natuurlijk de nette bewoordingen voor de achterlijkheid van het geloof. En zegt genoeg over de kennis en krapte van de blik van Pauw, die zich gesteund weet door een meerderheid der Nederlanders. Dat het overgrote deel van de mensheid geloofde en nog steeds religieus is, heeft er in deze optiek dan toch vooral mee te maken dat die het niet allemaal goed snappen.
Pauws lichaamstaal spreekt zoals altijd doekdelen, boeien kon het allemaal niet en het waren sowieso niet echt de onderwerpen waar hij dol op is. Temeer daar het echte titanen- cq hanengevecht tussen de PVV-er en de arabist maar niet echt los wilde barsten. Die kennen de trucendoos van de presentatoren inmiddels ook.
Misschien zou de Vara Pauw eens op bijspijkercursus moeten sturen nu hij blijft hangen in de anti-religie groef (samen overigens met die van de anti-slimme vrouwen en allochtonen, misschien toch allemaal een beetje bedreigend?). P&W is net zo vergankelijk als een anti-religie periode in de geschiedenis. Terwijl Pauws overtuiging zo’n simpele achtergrond heeft: bij samenlevingen die zich in welvaart kunnen wentelen, niet meer afhankelijk zijn van anderen als ze ziek, behoeftig en oud worden, tegen alles verzekerd zijn en zich onaantastbaar wanen, is de maakbaarheidsreligie ontstaan. Ik plan afwisselend mijn carriere, ooglift, relaties, kinderen, tattoos, vakanties, vrije tijd zoals ik het wil. Ik ben mijn eigen god geworden. Religie is daarmee een speeltje voor simpele zielen. Tss… je laat je toch niet meer door een collectief in je vrijheid beperken?
Wake up Jeroen. Het inzicht ontbreekt aan jouw kant. Je bent een product van welvaart, individualisering en secularisatie. Ook jij past in een plaatje. Dan kun je toch nog wel een beetje belangstelling voor een ander opbrengen die er minder in door slaat dan jij? En als historicus wil ik er ook graag op wijzen dat voorafgaand aan de val van grote beschavingen er periodes heersten van zich afzetten tegen religie, van grote feesten, van enorme bouwwerken, van corruptie, van angst voor oprukkende horden mensen van buiten de grenzen. Komt het bekend voor? Romeinse Rijk? Het ging allemaal voorbij, totdat er weer nieuwe culturen opkwamen, met nieuwe kennis, discipline, ja andere religie, motivatie en openheid van geest. Vooral dat laatste.
Tineke, van harte stem ik in met deze column! De simplistische manier waarop Jeroen Pauw denkt en spreekt over religie is echt tenenkrommend. Je hebt hem goed gekarakteriseerd: zonder het openlijk te zeggen denkt Jeroen werkelijk dat gelovigen vertegenwoordigers zijn van een soort achtergebleven levensgolf, naïevelingen die kruisjes slaan als hun iets ergs overkomt, domkoppen die vast blijven houden aan niet-bestaande goden die slechts producten zijn van hun retrograde fantasiewereld.
Kluun schreef in “God is gek” ook al over de stupide manier waarop Jeroen tegen gelovigen aankijkt. Hij zou zich inderdaad wel wat meer in religies mogen verdiepen!
Toch is nog steeds het grootste deel van de Nederlanders gelovig. Ongeveer veertig procent is lid van een kerk, bijna een kwart wordt gerekend tot de ‘niet-kerkelijke spirituelen’ en een wat kleiner gedeelte is agnost. Echte atheïsten zijn maar een kleine minderheid, nl. 14%. Deze gegevens haal ik uit “Zwevende gelovigen”, het verslag van een diepgaand onderzoek naar spiritualiteit door Joep de Hart. Daarom vraag ik me vaak af hoe het komt dat heel veel opinieleiders zo’n uitgesproken atheïstisch standpunt innemen.
Ik denk dat jouw observatie in de laatste alinea juist is: net als in de laatste episoden van het Romeinse Rijk wordt ook onze tijd gekarakteriseerd door megalomane bouwwerken, sociale onrust, angst voor vreemdelingen en voortwoekerend ongeloof. Ik geloof dan ook dat onze ‘beschaving’ het niet zo heel lang meer uit zal houden, in elk geval niet in de huidige vorm. Dat ook de religie zich zal vernieuwen, staat vast. Perioden van ongeloof hebben nooit zo heel erg lang geduurd. En mensen die het bestaan van een andere, geestelijke wereld hebben ontkend en er de spot mee hebben gedreven, waren er ook altijd al. Maar hun meningen waren nooit meer dan een kantlijn in de geschiedenis. Pauw reken ik daar ook toe.
Met vriendelijke groet,
Hendrik.
We begrijpen elkaar, Hendrik. Het grappige is eigenlijk dat idd veel opinieleiders menen dat zij in de voorlinie zitten, terwijl ze juist erg behoudend zijn in hun denken. Ik denk maar zo, ze weten niet wat ze missen, de wereld is veel wijder en interessanter dan zij ooit zullen beleven.
Ook dat is helemaal waar, Tineke, nl. dat veel opinieleiders denken dat ze een soort voorhoede vormen, terwijl ze in feite erg conservatief zijn, om niet te zeggen: intolerant t.o.v. gelovigen, van welke signatuur dan ook.
Schrijnend vind ik, dat vooral het christendom het constant moet ontgelden. De media berichten bijna alleen maar in negatieve zin over alles wat met het christelijke geloof te maken heeft. Dat er ook nog goede dingen gebeuren door gelovigen, wil er bij hen niet in, laat staan als je de euvele moed hebt om te beweren dat de kerken ook veel goede dingen tot stand hebben gebracht.
Zo heb ik op 26 april op de literaire site nederlands.nl een beschouwing gepost over ‘Het andere gezicht van de kerken’. Daarin heb ik beschreven hoe in de loop van de eeuwen vorm gegeven is aan de christelijke ‘caritas’; de eerste zieken- en armenhuizen zijn ontstaan vanuit de kloosters. Daarop kwamen wel enkele positieve reacties binnen, maar ook enkele zeer negatieve. Het verwijt kwam erop neer dat ik me toch wel héél goed moest realiseren wat voor slechtigheid de kerken allemaal hadden uitgespookt, waarbij een opsomming werd gegeven van wat er allemaal niet deugde.
Als moslims worden aangevallen door extreem-rechts, springen veel linkse intellectuelen voor hen in de bres, want islamofobie kan niet door de beugel. Als christenen grof worden geattaqueerd vanwege hun standpunten, doen diezelfde linkse intellectuele daar naar hartelust aan mee – alsof het christendom alleen maar ellende, machtsmisbruik en oorlogen teweeg heeft gebracht. Het is soms echt om moedeloos van te worden, want die Pavloviaanse reacties komen vaak heel snel en zijn heel heftig. En dan beschouwen degenen, die zich zo opstellen, zichzelf ook nog als ‘tolerant’, ‘ruimdenkend’ en ‘niet-bevooroordeeld’. Ik vraag mij af hoe je zulke automatismen kunt doorbreken…
Beste Hendrik,
Dit is even blijven liggen, mijn excuus daarvoor. Ja, die intolerante reacties zijn opvallend, zwart-wit denken is altijd erg gemakkelijk. Nu zit ik meer in islamitische hoek en mij storen die islamofobe uitlatingen evenzeer. Al is de kritiek op het christelijk geloof anders, omdat er sprake is van kritiek op de eigen ‘familie’, toch is het ongemak dat seculieren voelen bij religie hetzelfde: verzet tegen wat zij als inperken van persoonlijke vrijheid zien. En die is natuurlijk veroorzaakt door onze grote welvaart, welke weer tot secularisatie en individualisme heeft geleid. De mens meent dat hij zijn eigen god is geworden, zijn carriere, leven, gezin alles helemaal zelf kan uitdenken en uitvoeren.
Je moet de moed niet verliezen, ik denk dat het noodzakelijk is dat we blijven wijzen op de waarde van religie en pleiten voor tolerantie tov andersdenkenden. En er zijn duidelijk tegenbewegingen merkbaar tegen de lege en uiteindelijk onbevredigende persoonlijkheidscultuur, de behoefte aan zingeving neemt alleen maar toe.
tineke
Beste Tineke,
Jouw visie op seculieren deel ik. Ja, zij beschouwen religie bijna altijd als een inperking van hun persoonlijke vrijheid. Maar die onbelemmerde vrijheid, die zij voor zichzelf opeisen, is in zekere zin ook leeg, omdat ze geen geestelijk houvast hebben.
Het geloof ervaar ik juist als een bevrijding, want daardoor besef ik ook dat er méér is dan de zichtbare wereld. Het gevoel dat er een God is die van ons houdt en ons leven wil leiden, maakt me minder krampachtig: ik hoef mijn leven niet helemaal zelf als een soort lego-kasteel op te bouwen en in te richten. Als ik mijn best doe om iets voor anderen te betekenen en van God houd, wórdt er juist op een onbegrijpelijke manier voor me gezorgd. Ik hoef dus niet alles zelf te plannen, want er is Iemand die dat beter kan dan ik. Dat gevoel en die ervaring geven me rust.
Hendrik.
Dat vind ik een mooie vergelijking, Hendrik, dat lego-kasteel, het idee dat je alles uit het niets zou moeten bouwen en niet op fundamenten die anderen hebben gelegd, en waarvan een hoop te leren valt.
Voor potentiele volgers: dit is trouwens de blog van Hendrik Klaassens:
http://spiritueelaurora.blogspot.nl/