(gepubliceerd als brief in NRC 21-9-2020)
In zijn mooi geschreven artikel ‘Hoe kunnen we vooruit, omgeven door hysterie?’ beschrijft Ramsey Nasr in de NRC van 15 september hoe steeds haatdragender wordende politiek-maatschappelijke groepen de weldenkende middenmoot gijzelen. Het doorgesnoven vrijheidsconcept, wat soms op het Malieveld gepaard gaat met eigenrichting, mondt in Nederland uit in geloof van het recht van de sterkste (lang leve de natuurstaat waarin we ons niet hoeven schamen dat ieder concurreert met zijn naaste). Solidariteit heeft, in navolging van de VS, waar het gelijk staat aan communisme en satan, in Nederland ook sterk aan aantrekkingskracht ingeboet. Langzaam begraven als het is onder de as van de verzorgingsstaat.
Maar is dat de schuld van de extreme flanken? Een gezonde maatschappij is niet bang voor zijn extreme medeburgers en in staat hun besmettingsgevaar te neutraliseren met argumenten, gemeenschapszin en leiderschap. Zie Jacinda Ardern in Nieuw-Zeeland van na de aanslag op moskeeën tot op heden.
Historicus Robert Paxton waarschuwt pas voor gevaar van de extreme broeders en zusters als de liberale samenleving zelf in crisis raakt en de rechtsstaat ter discussie komt te staan. Hij beargumenteert dat een extreme stroming als het fascisme alleen aan de macht kan komen als het de (gedoog)steun krijgt van de conservatieve en gematigde stromingen in dat land.
Als historisch voorbeeld van hoe extreme krachten konden worden geweerd, geeft hij de Franse extreemrechtse bewegingen (ze wilden zich geen partij noemen) met knokploegen, zoals Croix de Feu, die de linkse regering van Blum in het interbellum verbood. Ook van linkse intellectuelen kwamen zij onder vuur en hun macht tot aan WOII bleef daardoor beperkt.
Een moedige regering met gezonde burgerparticipatie en een sterk rechtssysteem verhinderen de invloed aan de flanken. Laat de extremen dan maar doldraaien in fantasieën over 5G, spaghettimonsters en vaccinatiehorror. Als er horde-immuniteit is voor alternative facts, krijgen ze geen greep op ons.
Juist die elementen zagen we wankelen de afgelopen weken. De rechtsstaat is in de verdediging gedrukt door het niet aflatende gebeuk van Wilders. Een liberaal-conservatieve regering, die niet de moed heeft opgebracht het op te nemen voor solidariteit en kinderen. En de gematigde partijen die het lef niet meer hebben om te corrigeren, om ondermijnende krachten af te remmen, want ja, daartoe moet je ook handelen in een maatschappij die naast vrij, ook solidair hoort te zijn.
Ik houd mijn hart vast voor de buffer van die middenmoot, de standvastigheid van politieke partijen, als ik in het partijprogramma van het CDA (met een titel die ‘America first’ echoot: ‘Een beter Nederland’) lees:
‘Voor vluchtelingen, in het bijzonder kinderen, die werkelijk in nood verkeren, bieden wij altijd hulp en bescherming’, om vervolgens kinderen die geheel aan deze definitie voldoen op het asfalt achter te laten. Juist vanwege het wolvengehuil aan de flanken.