Obama moest gisteren examen doen voor de Arabische wereld. Een tentamen in geloofwaardigheid, in het niet meer meten met twee westerse democratische maatstaven en een in het laten zien dat Arabische belangen net zo belangrijk zijn als de westerse. Hoewel ik overal las en hoorde dat de verwachtingen niet hoog gespannen waren, dat Obama’s woorden veel van hetzelfde zouden zijn, zat de Arabische wereld toch maar met waterpijp aan de satelliet gekluisterd.
En nu is de Amerikaanse president vet gezakt, als ik de reacties mag geloven. ‘His speech sucks’, ‘words no deeds’, ‘….yawn….yawn’, lees ik op facebook. Ik kon de lange toespraak niet live zien, maar heb het vandaag rustig in zijn geheel overgelezen. En misschien is een beetje distantie wel goed. Ik vind Obama’s visie lang zo gek nog niet als nu in Arabische kringen wordt voorgedaan. Het feit op zich dat de Israelische premier Netanyahu reageert als door een wesp gestoken, zou toch wat moeten zeggen.
Er is geen Amerikaanse president geweest die zover is gegaan in zijn begrip voor en handreiking aan de Arabieren. Als George Bush II nu nog het Witte Huis onveilig zou hebben gemaakt, dan hadden we waarschijnlijk alleen een steunbetuiging aan alle foute Arabische heerservriendjes gehoord, liefdesuitingen aan het adres van Israel en wat woorden om de boel de boel te laten.
Toegegeven. Ook nu zijn het maar woorden. Al Jazeera heeft een handzaam lijstje gemaakt van de beloften die Obama twee jaar geleden in Cairo aan de islamitische wereld deed en welke daarvan zijn waargemaakt. Het is niet indrukwekkend: juist op de pijnlijke politieke punten laat hij het afweten. Sluiting van Guantanamo (rood kruisje), vertrek Irakese steden (groen vinkje), financiele steun Pakistan (groen vinkje), het niet accepteren van Israels bouw van nederzettingen (rood kruisje), wereldwijde promotie van democratie (rood kruisje), economische en technologische steun voor islamitische landen (groen vinkje). Maar ligt het niet aan onze verwachtingen dat we menen dat de VS in enkele maanden tijd hun hele Midden-Oosten beleid op zijn kop moeten zetten? Waar geldt dat we geduld moeten hebben met de rijping van de Arabische revoluties, is dat ook van toepassing op de VS. Me dunkt dat het laten vallen van Ben Ali, Mubarak en Khadaffi op zich al Amerikaanse revoluties in beleid waren.
Obama wordt verweten nog steeds met twee maten te meten als het om vriend autocraat Saudi-Arabie gaat. Maar laten we eerlijk zijn, hoe kan dat ook als er daar geen massale onrust is? Het bevriende Bahrein daarentegen geeft hij wel een sneer. En zegt: ‘We have a stake not just in the stability of nations, but in the self determination of individuals. The status quo is not sustainable.’ In dit laatste ligt volgens mij de kern en het nieuwswaardige van zijn betoog. Hij raakt Israel en zijn nederzettingenbeleid in het hart.
De VS heeft het Israelische spelletje van tijdrekken, het creeren van feiten aan de grond en nederzettingen bouwen in de picture. Obama’s belangrijkste verwijzing naar de oplossing van het Israelisch-Palestijnse conflict volgens de grenzen van 1967 is erg slecht nieuws voor de Israelische regering. Dat houdt in: Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanover voor de Palestijnen.
En het biedt de Palestijnen meer houvast voor onderhandelingen. Abbas alles-willen-weggeven-om-de-macht-te-behouden politiek zoals blijkt uit Wikileaks is nu niet meer nodig. Het is nu aan de Palestijnen om deze Amerikaanse visie te gebruiken in hun voordeel. Het komt zeker te pas bij het uitroepen van de Palestijnse staat in september, al had Obama daar wel kritiek op.
Obama voegt eraan toe dat de VS de uitkomst van de onderhandelingen niet zal afdwingen. Ik denk dat de Palestijnen dat serieus moeten nemen en nu het lot in eigen hand moeten nemen door hun zaak aan de VN voor te leggen. Hier is het probleem begonnen met mandaat en verdelingsplan voor historisch Palestina. De huidige Verenigde Naties hebben resolutie na resolutie aangenomen om de Palestijnen te beschermen en hun hun land terug te geven, maar deze nooit op straffe van sancties uitgevoerd. Als Obama het niet kan, dan moet de VN het doen. De VN heeft in Libie en Ivoorkust al laten zien dat het spierballen heeft. De Arabische lente heeft ook de VN beinvloed. En ik geef Obama het voordeel van de twijfel, dat hij binnen VN-verband een rol zal spelen ten gunste van de Palestijnen. Want, nee, alleen kan hij het niet. Bovendien is Amerika’s rijkdom en macht tanende.
Nu nog zijn Obama’s handen met de herverkiezingscampagne voor de deur gebonden. Maar met een eventuele tweede termijn denk ik dat hij meer mogelijkheden heeft. Obama heeft zijn tanden met deze speech nog niet laten zien. Ja, toch geloof ik dat hij het kan. Straks. Doorbijten.
Nog een voetnoot. Deze veeg uit de pan van de Amerikaanse president vind ik erg toepasselijk op de huidige Nederlandse samenleving (zie mijn blog: some religions more equal than others):
America will work to see that this spirit prevails – that all faiths are respected, and that bridges are built among them. (…) intolerance can lead only to suffering and stagnation.’