polder ontmoet de oost en de west

(Gepubliceerd in Trouw 20 juni 2022)

Als inwoonster van de ooit zo schone provincie Brabant, weet ik sinds kort dat dit nu de vieste plek van Europa is. Er is een kaartje met de hoogste concentraties stikstofuitstoot door de intensieve veeteelt in Europa, van tv-station Arte, waarbij die uitstoot is vormgegeven als ingekleurde poep. Daarin zit een piek, net een bruine kerktoren die de hemel inboort. Dat is de Brabantse uitstoot in Europa. In de verste verte is er geen gelijke.

Het kaartje is bijvangst bij de discussie over stikstofuitstoot in Nederland. Waar ik nog meer van schrok is dat mijn dierbaren en ik gemiddeld een jaar korter leven dan andere Nederlanders door luchtvervuiling naast stikstofdioxide ook nog veroorzaakt door fijnstof. Ik las vorige week voor het eerst in de krant dat 1 op de 5 kinderen hier door de smerige lucht astma krijgt. Dat een op de zeven gevallen van longkanker hier wordt veroorzaakt door de vervuiling. Dat de lucht in de hele provincie zo gevaarlijk is alsof je altijd in een kamer staat waar iemand vijf sigaretten per dag rookt.

Longfonds, milieuorganisaties en de ANWB hebben vorig jaar de urgentie van de luchtverontreiniging aan de orde gesteld bij de provincie. Maar de ernst is blijkbaar niet doorgedrongen. Ik vroeg mij namelijk af hoe de provincie Brabant haar bevolking voorlicht over dit gevaar voor de provinciale volksgezondheid en ik wilde weten hoe ik mij ertegen kan wapenen. Maar op het provinciehuis geen vuiltje aan de lucht natuurlijk. Op de site onder ‘luchtkwaliteit’ lees ik nergens dat ik hier een jaar minder leef. Wel algemeenheden: ‘Provincies, gemeenten en de Rijksoverheid werken samen om te voldoen aan de Europese normen van luchtkwaliteit.’ Er staat niet dat Brabant daar absoluut niet aan voldoet, maar ook niet wat het precies doet om eraan te voldoen. Sterker nog, de Provincie laat doorschemeren het niet zo nauw te nemen met de richtlijnen: ‘De normen geven een goede bescherming, maar ook onder deze waarden kunnen de stoffen gezondheidsklachten veroorzaken.’ Tot slot belooft de provincie jaarlijks een rapport over de luchtkwaliteit in de regio uit te brengen. Ik zoek, maar het laatste dateert van 2019 en is bovendien slechts een deelrapport. En wat ook niet bijdraagt aan de geloofwaardigheid: de voorgaande rapportages pretenderen allemaal aan de Europese normen te voldoen.

Waar de bestuurders met open ogen de gezondheid van hun burgers opofferden aan economisch gewin, toonden de GGD ’s in Brabant hoe bestuursverantwoordelijkheid eruit zou moeten zien. Vorige maand publiceerden ze een doorwrocht rapport. Allereerst tekenden zij op de kaart de grootste uitstoot per boosdoener: landbouw, verkeer, bedrijven. En deden vervolgens aanbevelingen die iedereen pijn doen: minder, veel minder wegverkeer, landbouw, veeteelt. Geen nieuwe scholen, ziekenhuizen, woningen meer op korte afstand van de snelweg of in de buurt van veehouderij. De burger moet minder hout stoken, en tja, zelfs minder barbecueën. En wat meer moet schetsen ze ook: het gebruik van schone technieken voor bedrijven, beter openbaar vervoer regelen, bestemmingsplannen aanpassen aan gevaarlijke uitstoot.

Aan de boze CDA- en VVD bestuurders nu die aan het jongste coalitieplan voor stikstofuitstoot reductie willen morrelen, zeg ik dit: als u verder wilt onderhandelen over klimaat en natuur om daarbij de schade voor uzelf zo veel mogelijk te beperken, houd dan ook rekening met de longen van de Brabanders. En misschien helpt anders het doembeeld van een provincie die eens in veel opzichten schoon was, maar nu onnodig veel zieke mensen telt, waar de aarde overwoekerd wordt door brandnetels en bramen en waar in de lucht straks alleen nog kraaien vliegen.