Toen ik nog in Jeruzalem woonde en af en toe Nederland bezocht, was de eerste stap op Schiphol altijd een gedenkwaardige: mijn paspoort was hier weer wat waard, het vertegenwoordigde mijn rechten op burgerschap; de etalages deden een wedstrijd wie de meest onzinnige luxe kon verkopen en ik hoefde hier niet bang te zijn dat er om de hoek een schietpartij zou ontstaan.
Natuurlijk, na een paar uur was Nederland weer gewoon erg vol, mijn landgenoten irritant en begon ik weer al te klagen. Maar als ik dan weer terugkeerde en vanuit Jordanie de grens met Israel overstak en mijn status veranderde van burger naar ‘resident’ zonder rechten, waar soldaten met geweren in de aanslag niet alleen de grenzen, maar ook de straten bewaken, en waar een flink deel van de bevolking onder de armoedegrens leeft, dan werd ik me weer goed bewust van een bezetting.
Europa heeft ons verwend gemaakt. Welvaart, democratie en vrede zijn gegevens voor de meeste Europeanen van 2012 die zich het ontbreken eraan niet meer kunnen voorstellen. Bij de 62ste verjaardag van de Unie wordt niet stilgestaan. Hoe zou Europa er uit hebben gezien zonder de EU vraag ik me af op de dag na het eerherstel door de Nobelprijs toekenning? Duitsland had zich vast niet zo snel economisch hersteld, wellicht was er nog en weer enorme animositeit tussen Frankrijk en Duitsland ontstaan. Economisch waren we met zijn allen slechter af geweest dan nu, crisis of niet, want samenwerking en het opwerpen van buiten Europese grensbarrieres werken, hoe je er ook tegenaan kijkt, efficient.
Natuurlijk is veel kritiek op het functioneren van de EU terecht: de bureaucratie, de regeltjes, het eindeloze gesoebat over de euro, de zuidelijke broeders die het nu slecht hebben vanwege hun eigen bestuurlijke janboel en omdat onze banken maar lekker door bleven lenen. En daarbij wil ik ook aantekenen dat het opwerpen van hoge grenzen voor migranten tot inhumane situaties heeft geleid. De importbeperkingen bemoeilijken export van arme werelddelen zoals Afrika die ook willen groeien.
Maar toch. Europa is veel meer dan een zak met geld waarin iedereen wil graaien. De uitgangspunten waren duidelijk en werken nog steeds: solidariteit en onderlinge steun. We zouden het bijna vergeten. Zowel de Afrikaanse landen als die in het Midden-Oosten zien ons als groot voorbeeld. Vaak hoorde ik van Arabieren dat ze jaloers waren op de economische en politieke eenheid van Europa die een grote grap maakte van de bijeenkomsten van de Arabische Liga. Vergaderingen die vooral in de media kwamen vanwege hun voorspelbare resultaat: ruzie en besluiteloosheid. Ter vergelijking: de Liga werd in 1945 opgericht. Het uitbreken van de Arabische lente vorig jaar maakt wel erg tastbaar hoe de burgers rond de Middellandse Zee onze vanzelfsprekendheden van democratie, welvaart en vrede ontberen. Al meer dan zestig jaar.
Ja, ik vind de Nobelprijs voor de Vrede dit jaar een mooie. Als aanmoediging voor het vermoeide instituut Europa en ter bevordering van de bescheidenheid van de Europese burger.