De twee politionele acties heten in Indonesie ‘Nederlandse Agressie deel I en deel II’. Althans zo stond het in het museum van Onafhankelijkheid in Djokjakarta dat ik een paar jaar geleden met mijn vader, die in Nederlands-Indie is geboren, bezocht. Maar we kwamen er niet vanwege het museum, nee, we wilden de plek zien waar mijn grootvader, inspecteur van politie, in 1942 gevangen werd gezet door de Japanners. Het gebouw bleek een vreemd kruispunt van geschiedenissen. De plek waar mijn grootvader voor altijd zijn vrijheid inleverde, is nu een symbool van de bevrijding van een volk.
De geschiedenis van Indonesie is er uitgebeeld in kleine maquettes met korte uitleg. Nederlanders stuk voor stuk als grimmig kijkende poppetjes in witte tropenkleding, groot en dik vergeleken bij de Indonesiers. Speelgoed tankjes rijden de kampongs in; vliegtuigen aan touwtjes bombarderen huisjes tussen palmbomen en bloedende vrouwen en kinderen in miniatuur liggen alom verspreid. Voor mij was deze Indonesische versie van de geschiedenis een eyeopener. Kunnen we de term politionele acties nu eindelijk veranderen in all out oorlog?
Dat ik terug kijk komt natuurlijk allemaal vanwege de opmerkelijke uitspraak in het proces over Rawagede: de Nederlandse staat moet enkele nabestaanden van de moord op 431 dorpelingen alsnog schadevergoeding betalen. Zij zijn er blij mee.
Ze zien het als genoegdoening en terecht, maar ik ben toch teleurgesteld. De NRC meldt dat de uitspraak Nederland nu kan helpen het koloniale verleden te verwerken. Ja, vindt de rechtbank, het optreden van het KNIL was meedogenloos, er moet schadevergoeding worden uitbetaald. En dat is beter dan verjaring natuurlijk. Maar het mag vooral geen precedentwerking hebben: alleen de directe familieleden die nog in leven zijn kunnen geld ontvangen. Dat betekent dat er geen schuld is te vereffenen met de kinderen, het dorp, laat staan met het volk, er is dus kennelijk geen ereschuld van onze natie. We hebben nog een lange weg te gaan, denk ik.
Lou de Jong heeft ooit gezegd dat we van de Tweede Wereldoorlog geleerd hebben, het waren ‘normenstellende herinneringen’. Het wordt tijd dat we die ook van Nederlands-Indie hebben.