polder ontmoet de oost en de west

(Gepubliceerd in de Volkskrant 10 oktober 2023)

Enkele uren na de aanval van Hamas op Israël twitterde demissionair premier Mark Rutte dat ‘Nederland dit terroristische geweld onomwonden veroordeelt en het recht van Israël op zelfverdediging volledig steunt’. In een vraaggesprek zei hij later ook ‘geen enkele aanleiding’ te zien voor de Palestijnen om in verzet te komen.

Als historicus zou de geschiedenis van het Palestijns-Israëlisch conflict hem bekend moeten zijn. Het geweld van Hamas is niet te rechtvaardigen maar komt wel voort uit 75 jaar van ontheemding van de Palestijnen en stelselmatige Israëlische onderdrukking.

In een tweet van mei 2021 tijdens de Gaza-oorlog was de steun van Rutte aan Israël nog aan twee voorwaarden onderhevig: het recht op zelfverdediging van Israël moest passen ‘binnen de grenzen van het internationaal recht en proportionaliteit’. Daar werden ook meteen kanttekeningen bijgezet, want doelde hij daarmee op een acceptabel aantal maximum doden onder Palestijnen? Hij nuanceerde zijn verklaring daarna met een nieuwe tweet die opriep tot een wapenstilstand en dialoog. Zo ver is hij in deze ronde van geweld nog niet gekomen. Een Israëlische vlag wappert inmiddels op het Binnenhof op zijn instigatie.

Met zijn verklaring negeert Rutte naast het recht op zelfverdediging van de Palestijnen ook de kern van het probleem, het uitblijven van een Palestijnse staat en het voortdurend van de bezetting. Zijn redenering doet denken aan een chirurg die een gewonde patiënt binnenkrijgt op de eerste hulp en meteen beginnen te snijden zonder te kijken wat de oorzaak is.

Nu is het onmenselijke en gruwelijke geweld dat Israël treft van dien aard dat het een afkeuring in de meest krachtige bewoordingen behoeft. Maar het is bijzonder onverstandig dat de regering in dit bittere conflict dat al 75 duurt zo ostentatief de kant van een partij kiest. Aan het leed van de Palestijnen gaat de regering volledig voorbij. Het aantal (burger)slachtoffers onder hen is altijd vele malen hoger geweest dan van Israëli’s. Het is bovendien weinig strategisch om Israël carte blanche te geven met haar verdediging. In het verleden moest het land telkens na aanvallen in de Gazastrook een halt toe worden geroepen vanwege grote aantallen burgerslachtoffers. Zowel Israël als Hamas zijn door de VN veroordeeld voor het opzettelijk raken van burgers tijdens de oorlogen in Gaza.

Het is verder teleurstellend dat de Nederlandse regering in koor met westerse bondgenoten zich in haar reactie niet meer baseert op internationaal recht. Palestijnen die stateloos zijn verdienen bescherming en veiligheid onder de Geneefse Conventie. De wereld is hen bovendien schatplichtig. 75 geleden deelde de VN Palestina op en beloofde het joodse en Palestijnse volk zelfbeschikking en een eigen staat. Vanwege het niet tot stand brengen van een definitief vredesakkoord tussen Israël en Palestina is de wereldgemeenschap mede verantwoordelijk voor dit bloedvergieten.

Het westen heeft met Israël geloofd in een realiteit die niet bestaat, dat het land onoverwinnelijk was en de Palestijnen overwonnen. Dat het Palestijnse volk genoegen zou nemen met wat autonome gebieden en hun droom van onafhankelijke staat met hoofdstad Jeruzalem zou inleveren, voor een lappendeken van dorpjes en steden met stoffig Abu Dis in plaats van de heilige stad. Dat zij rustig muren en hekken zouden tolereren. Dat de mensenrechtenschendingen ongestraft zouden blijven zoals tot nu toe het geval is. Uit die droom is Israël wakker geschud, op gruwelijke wijze. Maar dat geldt ook het westen, dat moet inzien dat de situatie nijpend is en niet kan voortduren. Dat zij samen niet meer kunnen dicteren wat er in het Midden-Oosten gebeurt blijkt uit de veroordeling van Hamas die uitbleef in de VN-veiligheidraad vannacht. Rusland speelde daarbij een grote rol. Strategie is belangrijker dan ooit en het hoofd koelhouden.

Er is maar een eerlijk antwoord mogelijk met een oplossing van vrede: niet het stimuleren van geweld bij een partij die bovendien een van de sterkste legers van de wereld heeft, maar een plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. Een oproep tot terughoudendheid aan het adres aan zowel Israëli’s als Palestijnen is het minste waartoe Rutte kan bijdragen, zoals de baas van de VN Gutteres deed. En dat zal in de komende dagen zeker meer nodig zijn, dan stimuli voor escalatie.