polder ontmoet de oost en de west

(Gepubliceerd in de Volkskrant – 15 april 2024)

‘Hoe eensgezinder de internationale gemeenschap is, des te groter de kans dat regionale escalatie kan worden voorkomen. Des te groter ook de kans dat de humanitaire situatie in Gaza iets kan verbeteren. En des te sneller kunnen de gijzelaars vrijkomen – wat moet!’

Dat stelde demissionair premier Rutte op 24 oktober 2023 in een verklaring. Hij vond ook dat het geweld van kolonisten ‘moest stoppen’ en pleitte voor meer hulp voor Gaza.

Welnu, als we het rijtje aflopen kunnen we constateren dat geen van deze ‘kansen’, aldus de premier die zich nooit wil laten betrappen op een visie, werkelijkheid zijn geworden. Integendeel, de zes afgelopen maanden is de oorlog in de regio in een hogere versnelling gekomen waarbij alle crises zijn verergerd.

Nu hebben we te maken met het Israëlische precisiebombardement op het Iraanse consulaat in Damascus en de reactie van regionale grootmacht Iran op Israëls grondgebied met geavanceerde wapens: de tweede na de weerzinwekkende aanval van Hamas op 7 oktober. Israël is niet veilig meer. De humanitaire crisis in Gaza heeft een niveau bereikt die hulpverleners omschrijven als catastrofaal. Al meer dan een zes maanden zitten de gijzelaars vast. Er zijn 33.000 burgerslachtoffers onder wie 14.000 kinderen en nog velen liggen onder het puin. De schade aan het milieu van Gaza is groot: de bommen vernietigen flora en fauna en vergifigen bodem, lucht en water. Diplomatieke banden tussen Israël en Arabische landen zijn bijna allemaal verbroken.

De reactie van Iran was voorspelbaar en vormt vooral een waarschuwing: niet alleen aan Israël maar nog meer aan het westen. Het Israëlische bombardement van het Iraanse consulaat op 1 april in een dichtbevolkte wijk in Damascus liet het gebouw achter in een rokende puinhoop van beton en verwrongen staal. Bij de aanval kwamen tenminste 11 mensen om het leven, niet alleen 2 kopstukken van de Iraanse Revolutionaire Garde, Reza Zahedi en Mohammed Hajriahimi, maar ook 2 Syriërs en een Libanees. Zahedi was leider in Libanon en Syrië tot 2016.

Opmerkelijk is dat Europa en de VS stil bleven na de Israëlische actie. Frankrijk en het VK wezen naar Iraanse steun voor Hamas, Hezbollah en de Houthi’s die westerse schepen belagen in de Rode Zee. China en Rusland veroordeelden Israël wel en stelden dat een consulaat bescherming geniet volgens het handvest van de Verenigde Naties en internationaal recht door diplomatieke onschendbaarheid. Ook in de VN Veiligheidsraad werd daarvan een punt gemaakt: precedentwerking als diplomatieke vertegenwoordigingen vogelvrij worden en daarmee een gevaar voor de internationale rechtsorde.  

Bijt niet in het oor van de gorilla is een veel gebezigd spreekwoord in het Midden-Oosten. De Iraanse leiders lieten weten na het afvuren van raketten en gebruik van drones met weinig schade, dat de aanval is ‘afgerond’ en toonden een duidelijke exit strategie. Dat is een signaal niet alleen aan Israël die alle grenzen heeft overschreden, maar ook aan het westen: don’t mess with us, we laten zien wat we kunnen. Maar het is evenzeer een waarschuwing voor de VS, die Iran maande de oorlog in Gaza niet te laten escaleren, wat het land heeft opgevolgd. De boodschap is: als het westen bombardementen van Israël toestaat en niet definieert als ‘escalatie’ dan hebben wij de vrije hand om ons handelen ook niet als escalatie te zien. Zo onthullen we jullie dubbele standaarden. Maar volgende keer is het all out war.

Niet alleen de Israëlische aanval op diplomatiek onschendbaar grondgebied, niet alleen de aanval van Iran op Israël zijn ernstige escalaties van de oorlog tussen Hamas en Israël. Het is vooral de opstelling van het westen die olie op het vuur gooit. Die houding voedt het Israëlische gevoel van straffeloosheid, in de al eerder begonnen oorlog tegen Hamas die het niet gaat winnen. Want net als Ruttes verlanglijstje, zijn geen van Israëls doelen gehaald. En met Israëls agressieve opstelling richting Palestijnen, Syrië, Libanon, Iran en zelfs Egypte, het weigeren van een vredesoplossing door Saoedi-Arabië, trekt het steeds meer de deur dicht naar een positie in het Midden-Oosten op basis van vrede en wederzijdse erkenning.

De Israëlische emeritus-hoogleraar Daniel Bar-Tal schreef in zijn boek ‘Sinking into the honey trap’, over hoe Israël in de honingzoete val trapte dat ze Palestijnen kunnen negeren en geheel historisch Palestina innemen. Hij ziet ontwikkelingen die Israël tot de werkelijkheid zullen brengen: dat de leiders beseffen dat het niet oplossen van het conflict de gehele samenleving kwaad doet; dat er grote globale en/of regionale gebeurtenissen zullen plaatsvinden die de visie van het publiek veranderen; dat Palestijnen acties ondernemen die een hoge tol van Israël eisen en ‘druk van een derde partij’.

De opstelling van het westen in het nu half jaar durend conflict is zonder resultaat gebleven. Het westen zal Israël moeten helpen uit de honingval te ontsnappen door de leiders onder druk te zetten. Anders zal niet alleen de regio, maar de hele wereld in brand vliegen door dit conflict. De ongeneerde houding van het westen dat Israël onvoorwaardelijk blijft steunen en inmiddels zelfs zonder ook nog maar de schijn van onpartijdigheid uit te dragen, draagt zelf bij aan escalatie.

Het is nodig dat de westerse wapenleveranties en AI high tech aan Israël stoppen en het land wordt gedwongen om naar de onderhandelingstafel te gaan om het door de VS gesteunde voorstel van de Saoedi’s te accepteren voor normalisatie van betrekkingen en erkenning van een Palestijnse staat. Het is of internationaal recht of de jungle en daarin is Israël niet meer vanzelfsprekend winnaar.