(gepubliceerd in de Volkskrant 1 februari 2024)
Wie de Westelijke Jordaanoever en Gazastrook bezocht, kwam ze overal tegen: auto’s, busjes met UN erop, UNRWA scholen, klinieken, depots, in blauw witte kleuren geverfd. Sinds de oprichting van de staat Israël die tot gevolg had dat Palestijnen huis en haard moesten verlaten, is de VN werkzaam voor het Palestijnse volk. De organisatie levert voorzieningen in kampen niet alleen in Palestina, maar ook in Libanon, Syrië en Jordanië. Zij vormt de bescherming en de ruggengraat van de Palestijnen. De UNRWA heeft onderwijzers in dienst, artsen, verplegers, bevoorraders, vrachtwagenchauffeurs, sociaal werkers, financieel en administratief medewerkers, ingenieurs enz. Voor een deel zijn deze lokaal geworven, waarmee de VN ook een belangrijke werkgever is voor een volk in bezet gebied. Het budget is wat de wereldgemeenschap over heeft voor Palestijnen. Zij registreert de geboorte en de dood van vluchtelingen. Voor de aanval op 7 oktober was ongeveer 80% van de armlastige inwoners van Gaza afhankelijk van voedselhulp van de VN. Sinds het uitbreken van de Gaza-oorlog kon de UNWRA nog maar spaarzaam hulp bieden omdat Israël die niet of nauwelijks toelaat. Haar scholen en klinieken transformeerden in schuilplaatsen, die alleen nooit veiligheid garandeerden vanwege de Israëlische bombardementen en explosieven.
Slechts enkele uren na het uitspreken van het tussenvonnis van het Internationaal Gerechtshof kwam Israël met het nieuws naar buiten dat er 12 Palestijnse medewerkers betrokken zouden zijn geweest bij de gruwelijke inval van Hamas op 7 oktober. Bewijzen zijn niet openbaar gemaakt. De UNRWA heeft deze medewerkers op staande ontslagen en startte pas daarop een onderzoek. Een groeiend aantal westerse landen en Japan schortten per direct de hulp van UNRWA op. Daarmee voeren zij een collectieve straf uit op een organisatie met 30.000 werknemers in vier landen én een heel vluchtelingenvolk voor een mogelijke actie van 12 mensen.
Als de beschuldigingen waar blijken te zijn is dat ernstig. Maar op de procedurele kant van de aanklacht valt een hoop af te dingen. Het op voorhand veroordelen van de organisatie is in strijd met rechtsbeginsel: onschuldig tot schuld is bewezen. Feit is dat er geen onafhankelijk onderzoek heeft plaatsgehad, maar dat de nog ongepubliceerde beschuldigingen zijn gebaseerd op informatie die van Israël afkomstig is. De timing van het naar buiten brengen is pikant. De Israëlische verklaring kwam enkele uren nadat het Internationaal Gerechtshof in Den Haag in zijn tussenvonnis uitsprak dat het plausibel is dat Israël zich schuldig maakt aan intentie tot genocide. Daarbij stoelt het Hof zich voor een niet onbelangrijk deel op getuigenverslagen van UNRWA functionarissen. Door deze organisatie in een kwaad daglicht te stellen, ondergraaft Israël ook de legitimiteit van de ICG.
Israël is al jaren fel tegenstander van de organisatie. Het bestaan van de UNRWA is het land een doorn in het oog omdat zij door haar werk de wereld blijvend herinnert aan het feit dat er een Palestijns vluchtelingenprobleem is. Alle vluchtelingen worden geregistreerd bij geboorte. En in principe hebben zij recht op terugkeer. Minister Israël Katz verklaarde in het verleden al te hebben gewaarschuwd voor deze functie van de UNRWA en stelde dit week geen rol in de toekomst voor de organisatie te willen in Palestijns gebied.
Het Hof hield ook de wereld voor dat alle landen die het Genocideverdrag hebben ondertekend, volkeren moeten beschermen die door volkerenmoord bedreigd worden. In onderhavige aanklacht is onder punt 4 Israël verplicht om ‘onmiddellijk en effectieve maatregelen te nemen voor de provisie van urgente noodzakelijke basisvoorzieningen en humanitaire hulp’ aan het Palestijnse volk. Het oordeel was nog niet koud uitgesproken, de documenten in de tas gestopt, of het westen besloot juist dat te doen: hulp aan de beschermde groep op te zeggen. Dat liever dan vraagtekens zetten bij Israëls motieven
In Gaza voltrekt zich onder onze ogen een humanitaire catastrofe op een schaal en met een snelheid die volgens honger expert Alex de Waal nog niet is voorgekomen sinds WOII. Hij stelt dat ‘honger en niet de bommen en granaten’ de grootste bedreiging vormen voor de Palestijnen en dat Israël honger als wapen gebruikt.
Het is daarom onbestaanbaar dat Nederland en het westen de oproep van het hoogste juridische orgaan ter wereld om de Palestijnen als groep te beschermen naast zich neerleggen. Het is ook onbestaanbaar dat zij ondanks de beelden van hongerende mensen die dagelijks te zien zijn, er geen enkele compassie hebben. 300.000 kinderen onder de vijf jaar die al ondervoed zijn hebben dringend speciale voeding nodig. Zwangere vrouwen extra zorg. Het is tenslotte onthutsend dat het westen en Nederland geen verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van opschorting. Was er werkelijk niemand die heeft bedacht was het betekent voor al hongerende mensen als er helemaal geen diensten worden geleverd? En nog even de neus op de feiten: wie gaat de dienstenverlening overnemen? Mocht een alternatief niet lukken dat maken zij en Nederland zich op basis van het vonnis schuldig aan medeplichtigheid tot de intentie tot genocide.
Wat moet er wel gebeuren?
Een onafhankelijk onderzoek moet snel plaatsvinden. Wat zijn de beschuldigingen precies? Hoe zijn de inlichtingen verkregen? Waarom komt Israël er pas nu mee en juist enkele uren na het vonnis van het Hof? Is er noodzaak tot verder onderzoek?
Eventuele straffen doen niets af aan de erkenning dat de UNRWA de belangrijkste beschermer en hulpverlener is aan de Palestijnen in het licht van het tussenvonnis. Hervat de financiële hulp daarom per direct, want de UNRWA is financieel altijd afgeknepen geweest. Ook nu is de bodem van de schatkist in zicht, zij heeft geld tot eind februari. Geen etmaal meer te verliezen.