Het heeft veel te lang moeten duren, maar nu hebben de nabestaanden van de massamoord in Rawagede dan eindelijk hun excuses. Van De Nederlandse Staat. We’ve come a long way. Via ‘diepe verontschuldigingen’, en ‘spijt’, waarbij expliciet werd gesteld dat die bewoordingen geen excuses vormden, is het e-woord dan toch gevallen.
De nabestaanden zijn er blij om, een vrouw die op 20-jarige leeftijd haar man verloor, verklaarde dat haar zestig jaar durende strijd niet voor niets is geweest. Ook minister van buitenlandse zaken Uri Rosenthal juicht de excuses toe: ‘Ik hoop dat zij de nabestaanden helpen deze buitengewoon moeilijke episode in hun leven af te sluiten en in staat zullen stellen de blik op de toekomst te richten.’
Nu wil ik de laatste zijn die cynische kanttekeningen plaatst bij de excuses, welke oprecht zijn, maar om aan een 80, 90 jarige weduwe te vragen haar ‘blik op de toekomst’ te richten, vind ik niet echt van inlevingsvermogen getuigen.
Maar goed, het woord is uitgesproken, het is zonder precedent. Noch voor onze rol in de slavernij, zelfs niet inzake Screbrenica konden we het over onze lippen krijgen. De eerder genoemde ‘spijt’ niet te verwarren met excuses betuiging, betrof onze rol in het neerslaan van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (voorheen genoemd de politionele acties). Daarin stierven naar schatting 150.000 Indonesiers, tegenover enkele duizenden Nederlanders.
Ik blijf erbij dat we ons bewust moeten zijn van nog veel meer aangericht leed in Indonesie, dat begon met de komst van de VOC rond 1700 en uitgroeide tot een wrede koloniale uitbuitingsmachine dat draaide tot 1945 en aan honderdduizenden Indonesiers het leven kostte. Door het neerslaan van opstanden, de tewerkstelling onder extreme omstandigheden bij de aanleg van wegen en plantages en door economisch uitbuiting. Nu het e-woord is gevallen, wordt het tijd voor een oprecht gemeend algemeen excuus voor die 350 uitbuiting in bedrijfs- en staatsvorm. We kunnen met de afwikkeling van de zaak Rawagede constateren dat het de nabestaanden helpt. Maar Indonesie nu zal niet wakker liggen van ons spijt. Het effect van die excuses zal hier zijn, van het begin van bewustwording van de ramp die kolonialisme bracht over anderen. En de belofte dat wij in ieder geval dat niet meer zullen laten gebeuren. Die discussie, ik schreef het al eerder, die had al lang gevoerd moeten worden. Maar zoals het e-woord laat zien, beter laat dan nooit.